Als u, de lezer, onder de dertig bent, zou het buitengewoon moeilijk, of bijna onmogelijk, voor u zijn om te bedenken hoe er acteurs, actrices en zangers waren die in de jaren dertig zonder microfoon hun presentaties op het podium gaven.
En ik verwijs niet alleen naar de theatrale gebouwen waarvan de akoestiek van nature perfect is bestudeerd voor de menselijke stem, maar ook naar de grote ruimtes die zijn uitgerust voor theatrale functies, zoals een arena of een stadion, net als de acteurs, naast het volproppen ervan publiek, volledig gevuld met hun stem zonder de noodzaak van elektronische uitvluchten. Deze pasta van kunstenaars bestond tot vóór de jaren vijftig en sierde de werken die op de fora van Mexico werden vertegenwoordigd.
Een van die podia, misschien wel de eerste, was het Esperanza Iris Theater. Inderdaad, vanaf de datum van zijn inhuldiging op 25 mei 1918 bleek het het theater te zijn met de hoogste esthetische en sociale hiërarchie van al degenen die er toen waren in Mexico-Stad.
De Esperanza Iris is ontstaan uit de overblijfselen van een ander theater: de Xicoténcatl, die volledig werd afgebroken om de site klaar te maken voor de bouw van de Iris.
De Xicoténcatl werd geboren tussen 1914 en 1915 met een slechte ster. Door het op te richten, was bepaald dat het bestaan ervan moest worden geconditioneerd; De meeste muren waren gemaakt van hout en de capaciteit bereikte 1.500 toeschouwers, factoren die, toegevoegd aan de nabijheid van de Kamer van Afgevaardigden, ervoor zorgden dat die collegiale instantie besliste: “... als wordt opgemerkt dat er geluiden worden geproduceerd vervelend voor het houden van de zittingen van de eerstgenoemde en het werk van een van haar afdelingen, zal een vergunning voor functies en repetities niet worden gegeven op momenten dat het werk van de kamer wordt belemmerd.
Daarom bloeide de Xicoténcatl niet. Later kocht mevrouw Esperanza Iris het pand. Het gebouw werd volledig gesloopt en het nieuwe Esperanza Iris Theater werd vanaf de grond af opgebouwd. De eerste steen werd gelegd op 15 mei 1917 en de werken werden geleid door de architecten Federico Mariscal en Ignacio Capetillo Servín.
Ondertussen zette Doña Esperanza haar buitenlandse reizen voort. Ze was op 15-jarige leeftijd getrouwd met de directeur van het Teatro Principal, de Cubaan Miguel Gutiérrez, toen hij samenwerkte met het gezelschap van de zusters Moriones. Toen ze terugkeerde van haar eerste reis naar Spanje, kocht ze het Ideale Theater, werd weduwe en hertrouwde met de bariton Juan Palmer.
Door haar wanbeheer verloor Esperanza Iris het Ideaal en begon ze tekenen van compromisloze vasthoudendheid te vertonen met de bouw van het theater dat Xicoténcatl zou vervangen. Het gebouw werd bedacht met de grootste technologische vooruitgang van het moment en het werd zelfs zo ontworpen dat, na de laatste nachtshow, het lunetariummeubilair werd verwijderd en de locatie werd omgetoverd tot het Las Mil y Una Nights-cabaret.
De Democraat, die zelf de "Gratis krant van de ochtend" genoemd heeft, verwijst naar de inhuldiging van het Theater die plaatsvond op 25 mei 1918: "Deze première van het Esperanza Iris Theater vormde de kristallisatie van de droom van een Mexicaanse kunstenaar die niet alleen zijn vaderland, maar in verre landen, is erin geslaagd om verse rozen van triomf te veroveren voor zijn kroon van elegante en hartelijke divette ... Om acht vijftig minuten stonden we op uit onze fauteuil, luisterend naar de oorlogszuchtige tonen van het volkslied, uitgevoerd bij de aankomst van de Meneer de President van de Republiek, Don Venustiano Carranza ... De vriendelijke Esperanza Iris, opgewonden, stak de centrale gang van de kamer over en opende het podium en opende de gigantische fluweelachtige vleugels van het gordijn dat, temidden van het salvo van een grote unanieme ovatie, de groep ontdekte van arbeiders, die, vertegenwoordigd door de ingenieur Federico Mariscal, hun bewonderende eerbetoon brachten aan een landgenoot divette ... Zichtbaar ontroerd zegende Esperanza Iris Di U voor de vervulling van zijn nobele wens, het uitspreken van liefdevolle uitspraken voor het Mexicaanse publiek en het betuigen van zijn respectvolle dankbaarheid aan de president zowel voor zijn gaven als voor de eer van zijn aanwezigheid ...
Bijna met tranen die haar ogen vulden, eindigde de vriendelijke kunstenaar met een hartelijke knuffel voor haar metgezel in artistieke strijd, Josefina Peral, en met een vriendelijke verheerlijking voor haar medewerkers Juan Palmer en maestro Mario Sánchez ... Het zou onmogelijk zijn om de namen van de persoonlijkheden te noemen politiek en sociaal die de inhuldiging van het prachtige colosseum bijwoonden ... We sluiten deze verslaggever af met onze hartelijke felicitaties aan onze divette, voor haar behaalde en gekristalliseerde triomf ... "
Vanaf dat moment ontstond er een nobele rivaliteit tussen de kathedraal van de operette "(de iris) en" de kathedraal van de tanda's "(tijdschriften van de opdrachtgever). Op het ene podium staan Iris, Palmer, Zuffoli en zelfs Pertini, Titta Schippa, Hipólito Lázaro en Enrico Caruso; in de andere, María Conesa, Lupe Rivas Cacho, Celia Montalván, Cuatezón Beristáin, Polo Ortín en "Panzón" Roberto Soto.
En wat te zeggen over de liedjes en liedjes die het publiek op de een of andere plaats neuriede: Fru-frú del travarán, Divine Nymph, het Duo van paraplu's, ik ben de eend en jij bent het been; Gezegend is hij die zijn huis drijft en anderen, voor: mijn beste kapitein, Ana, het witte katje, El morrongo. De tijd zou er echter voor zorgen dat de antipodensterren elkaar meer dan eens zouden ontmoeten, zoals gebeurde tijdens het seizoen van november 1937, in het Abreu Theater, waar onder andere de grote Nacht van de Glorie werd gepresenteerd.
Het Iris Theater ging verder. Tussen 1918 en de jaren veertig paradeerden een oneindig aantal kunstenaars door het podium, allemaal van de eerste orde. Men kan zeggen dat deze fase van de geschiedenis twee momenten van post-internationale oorlogen omvat die Mexico de substantiële elementen zullen geven om een moderne natie te worden.
Vandaar dat, naast shows in Europese stijl - zoals opera's, komedies en operettes - werken van Mexicaanse fabricage van kritiek of nationalistische verheerlijking werden tentoongesteld, in veel gevallen licht. Dit zijn de muziektijdschriften die in de toekomst de "variëteiten" zouden worden die worden gebruikt voor de radio, de cinematograaf en, tot op de dag van vandaag, als schema's voor sommige televisieprogramma's. Vanwege deze toestand zullen centrale karakters, lokale typen en contexten waarin de argumenten worden ontwikkeld, door de jaren heen opnieuw worden geïnterpreteerd.
Vanuit een andere invalshoek is de zarzuela een genre dat werd geboren door de aristocratie, maar wordt overgenomen door de mensen en de uitdrukking wordt van Spaanse volksliederen, dansen en drama's. Dit is hoe een show met de Griekse mythologie als thema (in het midden van de 18e eeuw) zou worden omgevormd tot een regionalistische setting (uit de 19e eeuw). In Buenos Aires werd de zarzuela een porteño sainete, in Cuba, in het Creoolse muziektijdschrift of van Havana's bufos en in ons land, in de Mexicaanse zarzuela die later zou verschijnen in het muziektijdschrift en in de variëteiten.
Inderdaad, de ongeëvenaarde Spaanse zarzuela La verbena de la Paloma vertegenwoordigt een feest in Madrid in die jaren, en als de verbeelding begint te lopen, is het niet moeilijk om te concluderen dat tijdens zijn première op 17 februari 1894, zeker niet Het zou mogelijk zijn geweest om te differentiëren waar het publiek was en waar de acteurs waren als de landschappelijke grenzen niet waren gemedieerd. En zo gebeurde het met de Mexicaanse zarzuela en met het muziektijdschrift. Hij had zo'n goede verstandhouding met de parochianen van Mexico-Stad dat het werd gebruikt en gemanipuleerd om de meningsstromen door de jaren heen te sturen. twintig. Elke week ging er een nieuwe in première met andere muziek: nationalistisch, "bataclanesque", op de manier van Parijse shows - met alle benen in de lucht; -Hé, mijn Celia Montalván! -, "Psicalíptica" -met het beste van de middelbare school albures en krampen en zonder leperadas-, of van liefdesverhalen die culmineren in de romantiek van Agustín Lara en Guty Cárdenas in het ter ziele gegane Politeama Theater. Deze populaire show in al zijn dimensies zal de grondstof zijn voor de geboorte van de commerciële radio en voor de eerste stappen van de nationale cameraman.
De structuur van de radio-, theatrale, cinematografische en televisievoorstellingen is schatplichtig aan figuren als Esperanza Iris, Virginia Fábregas, María Conesa, Lupe Rivas Cacho, Cuatezón Beristáin, Muro Soto Rangel, Roberto "Panzón" Soto, Mario Esteves, Manolo Noriega , Víctor Torres, Alberto Catalá en zoveel acteurs en actrices die naar school gingen. Het is een bron van echte vreugde dat er zelfs vandaag de dag persoonlijkheden in de theatrale wereld bereid zijn om zarzuelas en andere shows van dit hof op te voeren, in de stijl van weleer, en dat ze zich inzetten om de namen en waarden te redden van de persoonlijkheden die hun stempel hebben gedrukt op de geschiedenis van Mexicaanse muziek en podiumkunsten. Bedankt Iran Eory en bedankt leraar Enrique Alonso!
Bron: Mexico in Time No. 23. maart-april 1998
Antonio Zedillo Castillo
