Pre-Spaanse muzikanten hadden een indrukwekkende rijkdom aan muziekinstrumenten, waaronder de trommel, die de dansen van onze voorouders begeleidde. Vandaag, en dankzij het respect voor de pre-Spaanse muzikale traditie, horen we nog steeds de huéhuetl en de teponaztli midden op de pleinen, bij populaire religieuze vieringen, bij concerten, in platen en in films.
De cultuur van onze voorouders is rijk aan traditie, gesublimeerd door overblijfselen van steen, vertaald in eervolle paleizen die vandaag nog steeds in piramides en archeologische vindplaatsen staan, benadrukt door frets en artistieke composities die ook worden waargenomen in muurschilderingen en codices van een duidelijk Mexicaanse afbeelding. De erfenis eindigt hier niet, het wordt gevolgd door smaken en geuren doordrenkt met een heel bijzonder kenmerk.
Enkele keren worden echter de oorsprong van de klanken van het oude Mexico herinnerd, waar schriftelijke getuigenissen verzekeren dat muziek vooral belangrijk was in de pre-Spaanse tijd. Verschillende codices laten zien hoe oude culturen in muziekinstrumenten geloofden, niet alleen als een van de middelen om de goden te roepen of te aanbidden, maar ook dat ze de bevolking dienden om communicatie met hun doden tot stand te brengen. Dus lang voordat de Spanjaarden deze landen kwamen koloniseren, bezaten de inheemse bevolking een indrukwekkende rijkdom aan muziekinstrumenten, waaronder de trommel, die met de rimbombar van zijn prachtige klanken met nadruk de spectaculaire dansen van onze voorouders begeleidde.
Maar de drums waren niet de enige instrumenten, maar ze hadden verschillende soorten percussie en andere resultaten van de doorschijnende verbeelding om de natuurlijke geluiden van de omgeving te reproduceren, en creëerden daarom, naast de basistonen van bas en hoge tonen, een hoge tonen. en gecompliceerde polyfonie van toonladders tot op de dag van vandaag, zo wordt gezegd, moeilijk te registreren, aangezien pre-Spaanse muzikanten geen gecoördineerd intonatiesysteem hadden, maar reageerden op de gevoeligheid en behoefte om, door middel van feesten, rituelen en ceremonies, magie te herscheppen van die tijd. Deze geluiden vormden de basis van muziek voor de jacht, oorlogvoering, rituelen en ceremonies, evenals erotische en populaire muziek die werd gebruikt bij feesten zoals geboorten, doopfeesten en sterfgevallen.
Andere instrumenten zijn namen als de ayacaxtli en de chicahuaztli, die delicaat gefluister produceerden, terwijl de aztecolli en de tecciztli trompetten waren die werden gebruikt als teken van oorlog. Onder de percussie-instrumenten vinden we de ayotl, gemaakt met schildpadden, evenals de huéhuetl en de teponaztli, we zullen de laatste behandelen om enkele van hun kenmerken te ontdekken.
De huéhuetl en de teponaztli hebben de Spaanse verovering gelukkig overleefd; sommige exemplaren worden momenteel tentoongesteld in het Nationaal Museum voor Antropologie. Dankzij de interesse in de traditie van pre-Spaanse muziek door dansers en muzikanten, en het experimenteren met een hedendaagse zoektocht met voorouderlijke ritmes als sleutel, worden tegenwoordig nog steeds instrumenten uit het verleden gereproduceerd.
Zo horen we weer de huéhuetl en de teponaztli midden op de pleinen met de dansers eromheen, bij religieuze vieringen, bij concerten, op platen en filmbanden. Veel van deze instrumenten zijn zijn eigen creaties of getrouwe reproducties van de originelen; wat echter niet mogelijk zou zijn zonder de bekwame hand van een populaire kunstenaar, zoals Don Máximo Ibarra, een bekende houtsnijder uit San Juan Tehuiztlán, in Amecameca, staat Mexico.
Van kinds af aan onderscheidde Don Máximo zich als een serieuze en zwijgzame vakman die zich met toewijding en liefde heeft overgegeven aan dit vak dat de wortels van onze voorouderlijke klanken heeft gewaardeerd, met hout werken en zijn kinderen en andere beeldhouwers die het vak hebben geleerd opleiden. het aanbieden van de belofte dat die kunst niet zal verdwijnen. Van nederige afkomst, met wijsheid in zijn handen, herschept Don Máximo schatten uit een verre wereld, waar het echte het onwerkelijke ontmoet, door uit een eenvoudige boomstam niet alleen de vorm maar ook de sterke en levendige klanken te halen van een land dat het drukt zich door hen in al zijn pracht uit.
Ontdekt door de muzikant en verzamelaar van instrumenten Víctor Fosado en door de schrijver Carlos Monsiváis, Don Max, van steenhouwer tot ambachtsman van beelden en afgoden, en na houtsnijder, maker van doden, maskers, duivels en maagden, werd hij Hij is een specialist in primitieve kunst en een van de weinige ambachtslieden die momenteel huéhuetl en teponaztli maken. Zijn ontdekkers lieten hem voor het eerst een huéhuetl zien met het uitsnijden van jaguars en een teponaztli met de kop van een hond. "Ik vond ze erg leuk", herinnert meneer Ibarra zich. Ze zeiden tegen mij: jij bent een afstammeling van al deze karakters ”. Sindsdien, en al bijna 40 jaar, heeft Don Max zijn werk niet gestopt.
De gebruiksvoorwerpen die hij gebruikt zijn verschillend en sommige van zijn eigen creaties, zoals de avegaar, pincet om te plukken, boortjes, wiggen, gutsen van verschillende afmetingen, toetsenborden om de sleutel te verwijderen, beitel om de hoeken uit te snijden, vormen die dienen om de boomstam. Als je eenmaal de stam hebt, die dennenboom kan zijn, laat je ze 20 dagen drogen; dan begint het uit te hollen, het de vorm van een vat te geven en met de vastgestelde maatregelen; als je de dikte van het gat hebt, volgt de reinigingsmaat. De tekening is gekozen en deze wordt met een potlood op de stam overgetrokken om het artistieke snijwerk te doen ontstaan. De benodigde tijd is ongeveer een half jaar, hoewel dit afhankelijk is van de moeilijkheidsgraad van de tekening. In de oudheid werd huid van herten of wilde zwijnen gebruikt voor trommels, tegenwoordig worden dikke of dunne runderhuiden gebruikt. De tekeningen zijn kopieën van de codices of van zijn eigen uitvinding, waarbij de koppen van slangen, Azteekse zonnen, adelaars en andere iconen de denkbeeldige wereld van de instrumenten omringen.
Aanvankelijk werd de grootste moeilijkheid vertegenwoordigd door de geluiden, door de realisatie van de toetsen, de takel, de inbedding en de koppen van de teponaztli, maar met vindingrijkheid en een lyrisch aangeleerde techniek begonnen de kleine boomstammen beetje bij beetje worden vertaald in klanken. Mr. Ibarra is geïnspireerd door de vulkaan en zijn omgeving. “Om dit soort werk te doen - zegt hij - moet je het voelen, niet iedereen heeft de capaciteit. De plaats helpt ons omdat we dicht bij vegetatie en bronnen zijn en hoewel de vulkaan as giet, houden we van Popo, we voelen zijn kracht en zijn rijke natuur. En als voor pre-Spaanse inheemse muziek het belangrijkste aspect de communicatie met de natuur was, waar de muzikanten naar hun stem luisterden om te proberen het perfecte ritme te begrijpen, door de kalmte van de wind, de diepe stilte van de zee of het land en vallend water, regen en watervallen, we begrijpen waarom Don Max in staat is om zijn creatie om te zetten in mystieke klanken.
Aan de voet van de vulkaan, in een landelijke sfeer en omringd door zijn kleinkinderen, werkt Don Max geduldig in de schaduw. Daar zal hij de boomstam veranderen in huéhuetl of teponaztli, in voorouderlijke vormen en geluiden; zo zullen we de diepe echo's van een verleden horen, magisch en mysterieus als de ritmes van de trommel.
